Surat Kepada Belia Sabah

Disediakan Oleh Vyshnavi Charrlotte

20 November 2025

6 Oktober, Dewan Undangan Negeri Sabah, atau dikenali juga sebagai Kerajaan Negeri Sabah, telah dibubarkan secara rasmi, menandakan tamatnya tempoh lima tahun pentadbiran sejak Pilihan Raya Negeri (PRN) ke-16. Pembubaran ini secara langsung membuka jalan kepada PRN Sabah ke-17, yang harus dijalankan dalam tempoh 60 hari, iaitu selewat-lewatnya pada 5 Disember, bagi memilih 73 orang Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN). 

Negeri di Bawah Bayu ini telah  diterajui oleh Gabungan Rakyat Sabah (GRS) sejak 2020 yang  bersama Pakatan Harapan (PH) yang terdiri daripada 65 daripada 79 kerusi di Dewan Undangan Negeri.

Pembahagian kerusi sebelum pembubaran:

• Gabungan Rakyat Sabah (GRS) – 35 kerusi

• Pakatan Harapan (PH) – 7 kerusi

• Barisan Nasional (BN) – 12 kerusi

• Parti Solidariti Tanah Airku (STAR) – 6 kerusi

• Parti Kesejahteraan Demokratik Masyarakat (KDM) – 1 kerusi

• Sabah Progressive Party (SAPP) – 1 kerusi

• Parti Islam Se-Malaysia (PAS) – 1 kerusi

• Warisan – 14 kerusi

• Kosong (vacant) – 2 kerusi

  
  

Merujuk kepada Perlembagaan Negeri Sabah, enam daripada 79 ADUN dilantik oleh Yang di-Pertua Negeri (TYT).

Pembubaran bukanlah sesuatu yang perlu dikaitkan dengan ketidakstabilan kepimpinan mahupun ‘drama politik’, sebaliknya ia hanyalah penanda rasmi bahawa tempoh sesebuah kerajaan telah berakhir, walaupun ia berlaku lebih awal daripada tarikh sepatutnya. Kuasa pembubaran terletak pada Yang di-Pertua Negeri melalui nasihat Ketua Menteri, iaitu pada ketika ini Datuk Seri Hajiji Noor. 

Ini juga bermakna bahawa semua Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) atau di dalam konteks Sabah, Ahli Dewan Undangan Negeri kehilangan jawatan masing-masing serta-merta dan Kerajaan secara rasmi  tidak lagi berfungsi. 

Kini, tumpuan beralih kepada persiapan pilihan raya, di mana kuasa beralih kepada rakyat sebagai penentu kerajaan seterusnya. Ia adalah langkah untuk membuka lembaran baharu dan memberi ruang kepada mandat segar daripada rakyat.

Walaupun pembubaran sesebuah pentadbiran negeri bukan sesuatu yang luar biasa, sebagai rakyat yang mempunyai kuasa untuk memilih, penting untuk kita lihat kembali aturan dan keputusan yang telah dibuat; mengapa sekarang? Mengapa Dewan dibubarkan sebelum tempoh lima tahun tamat sepenuhnya? Apakah sebab di sebalik langkah tergesa-gesa ini untuk mengadakan pilihan raya lebih awal? Soalan-soalan ini kini menjadi inti kepada kisah politik Sabah yang sedang berkembang.

Menurut Datuk Yong Teck Lee, bekas Ketua Menteri Sabah (1996–1998), pembubaran awal ini mungkin dibuat secara tergesa-gesa, berpunca daripada kekeliruan mengenai bila sebenarnya tempoh penggal Dewan tamat. Beliau mencadangkan bahawa langkah itu diambil bagi mengelakkan pertikaian undang-undang tentang tarikh sebenar tempoh berakhir. Dengan membubarkan lebih awal, kerajaan mungkin mahu mengelak krisis perlembagaan dan memastikan laluan yang lebih lancar ke arah pilihan raya akan datang.

Apa yang berlaku selepas ini, dan mengapa ia penting untuk anda? 

Sabah telah beralih ke mod pilihan raya, menandakan permulaan kiraan waktu ke arah PRN Sabah ke-17. Pentas politik kini dibuka semula dan pertembungan besar bakal menentukan semula landskap kuasa di negeri ini. Antara langkah yang akan berlaku tidak lama lagi:

1. Pengeluaran Writ Pilihan Raya – perintah rasmi untuk mengadakan pilihan raya.

2. Hari Penamaan Calon – calon mengemukakan borang dan pengesahan pencalonan.

3. Tempoh Berkempen – kempen, ceramah, manifesto dan debat akan giat dijalankan.

4. Hari Mengundi – rakyat Sabah keluar mengundi memilih wakil mereka.

   
   

Jadi mengapa semua ini penting dan kenapa anda patut ambil peduli?

Kerana anda, golongan belia Sabah, kini membentuk separuh daripada 1.72 juta pengundi berdaftar di negeri ini. Pilihan Raya Negeri ke-17 ini bukan sekadar satu lagi pilihan raya tetapi ia adalah pilihan raya anda. Ratanya belia di Sabah bakal menjadi pemilih untuk kali pertama, bermakna ini adalah pertama kali dalam kehidupan belia di Sabah untuk melangkah masuk ke pusat mengundi, menandakan pilihan anda, dan menentukan masa depan Sabah.

Mari kita lihat isu ini dari lensa yang lebih luas.

Selepas pelaksanaan reformasi UNDI18, laporan pada 25 Mac 2022 menunjukkan 5.7 juta pengundi baharu berusia 18 tahun ke atas telah ditambah ke dalam daftar pemilih Malaysia. Daripada jumlah itu, 485,939 berasal dari Sabah, menaikkan jumlah pengundi berdaftar negeri ini daripada 1.18 juta kepada 1.67 juta. Dan jumlah ini terus meningkat setiap hari apabila lebih ramai belia Sabah mencapai umur layak mengundi.

Perubahan ini bukan sekadar angka. Ia adalah peralihan kuasa. 

Buat pertama kali, undi belia mempunyai potensi untuk mengubah landskap politik, mencabar kuasa lama dan mengangkat suara baharu. Hak untuk mengundi adalah antara alat paling berkuasa yang dimiliki, satu tanda di kertas undi membawa makna impian, kekecewaan, dan harapan terhadap masa depan Sabah. Kerana akhirnya, perubahan tidak hanya berlaku di puncak pimpinan semata-mata, ia bermula daripada rakyat, di sini, dengan jari yang dicelup dakwat, dan dengan visi untuk masa depan yang lebih baik.

Bagi rakyat Malaysia secara keseluruhan pula, kita bukan sekadar pemerhati dalam kisah Sabah tetapi kita juga sedang menulis lembaran baharu. Anak muda tidak kira latar belakang, tidak sunyi daripada bersuara tentang isu-isu penting seperti krisis iklim, reformasi pendidikan, dan peluang ekonomi yang adil. Ini bukan lagi topik politik kosong, ia adalah perbualan sebenar di bilik darjah, kafe, dan ruang komuniti setiap hari.

Ahli politik juga telah terima hakikat bahawa semakin isu-isu sosial ini mendominasi tajuk berita dan perbualan awam, semakin jelas bahawa suara anak muda semakin kuat. Kita membawa idea segar, pandangan berani, dan keyakinan bahawa Sabah berhak mendapat masa depan yang inklusif, mampan, dan adil. 

Kesimpulannya, peralihan kuasa kepada sebilangan besar belia di Sabah ini bukan sekadar kesinambungan kepimpinan. Peralihan kuasa ini datang bersama tanggungjawab yang dipikul oleh belia Sabah untuk menentukan pembangunan negeri yang sewajarnya dan tugas harus dituntut dan dipantau oleh pimpinan seterusnya. 

Fakta ringkas mengenai parti-parti utama

Ketua Menteri Datuk Seri Hajiji Noor (GRS) berkata bahawa beliau yakin gabungannya mampu kekal berkuasa dan meneruskan pelan “Sabah Maju Jaya”. Beliau menyatakan bahawa banyak projek pembangunan mereka dalam sektor pertanian, perindustrian dan pelancongan masih sedang dijalankan. Oleh itu, beliau berharap pengundi akan memberikan mereka satu lagi penggal untuk menyiapkan apa yang telah dimulakan. 

Dari sudut yang lain, UMNO Sabah (di bawah Barisan Nasional) pula bersiap untuk kempen besar-besaran. Pengerusi negerinya, Datuk Seri Bung Moktar Radin, berkata parti itu “100 peratus bersedia” dan sudah mula menggerakkan jentera. Beliau mengkritik GRS kerana gagal menonjolkan pembangunan dan peluang pekerjaan yang mencukupi. 

Sementara itu, WARISAN menyeru kepada perubahan dan menggesa rakyat Sabah untuk “menilai rekod” kerajaan sedia ada. Parti itu memberi tumpuan kepada isu-isu seperti keadilan, hak rakyat tempatan, dan autonomi negeri. Menariknya, terdapat sebuah parti baharu bernama RUMPUN yang ditubuhkan pada tahun 2024. Parti ini membawa agenda “Sabah Didahulukan”, dengan tumpuan kepada identiti tempatan, autonomi negeri, dan representasi masyarakat Muslim.

Beberapa pesanan untuk rakan-rakan rakyat Sabah di luar sana. 

Sebaik sahaja calon-calon sudah disahkan bertanding, luangkan masa untuk benar-benar mengenali mereka, latar belakang, nilai, keperibadian dan rekod prestasi mereka. Buat sedikit kajian, seperti bagaimana kita ingin mengenali seseorang sebelum satu pertemuan penting.Teliti kerja-kerja mereka sebelum ini, dengar apa yang pernah mereka sampaikan, dan fahami pendirian sebenar mereka. Matlamatnya bukan sekadar mengenali nama di kertas undi, tetapi memahami siapa mereka sebenarnya dan sama ada mereka benar-benar mewakili nilai serta keutamaan anda. Ingat, undi anda ialah suara anda. Pastikan ia mencerminkan nilai, keutamaan, dan masa depan yang anda ingin bina.

Terdapat beberapa laman sesawang berguna yang menyediakan maklumat terperinci tentang ahli politik Malaysia, aktiviti mereka, serta profil politik masing-masing. Platform-platform ini menawarkan pelbagai perspektif, daripada data rasmi kerajaan hinggalah penilaian bebas dan inisiatif ketelusan. Berikut ialah ringkasan beberapa laman yang paling menonjol:

Laman Web	Penerangan	Kegunaan Utama	Pautan
MYMP (My Members of Parliament)	Menyediakan profil terperinci tentang Ahli Parlimen Malaysia, termasuk penilaian terhadap tahap kehadiran, ketelusan, etika kerja, dan kesetiaan. Data diperoleh daripada Hansard, media sosial, serta rekod awam.	Sangat berguna untuk memahami sejauh mana Ahli Parlimen bersikap aktif, bertanggungjawab, dan telus dalam menjalankan tugas mereka.	mymp.org.my
Parlimen Malaysia (Laman Rasmi)	Sumber rasmi kerajaan yang menyenaraikan semua Ahli Parlimen Malaysia. Termasuk maklumat mengenai jawatan, jawatankuasa, rang undang-undang, dan usul, serta pautan kepada dokumen rasmi.	Untuk maklumat sah dan disahkan.	parlimen.gov.my
MyPoliticians	Direktori yang memaparkan ahli politik di peringkat persekutuan dan beberapa negeri, lengkap dengan latar belakang, pencapaian, serta pertalian politik mereka.	Berguna untuk mendapatkan gambaran menyeluruh tentang ahli politik, bukan terhad kepada Ahli Parlimen sahaja.	politicians.my
Pantau Kuasa	Menjejak pelantikan politik serta pengaruh dalam syarikat berkaitan kerajaan (GLC) dan institusi awam.	Sangat berguna untuk memantau pengaruh politik dan tahap ketelusan di luar Parlimen.	pantaukuasa.com
Politikus / Sinar Project	Menyediakan profil Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN), termasuk maklumat tentang peranan mereka serta kawasan yang diwakili.	Sesuai untuk mendapatkan maklumat tentang ahli politik di Sabah dan negeri-negeri lain; menjejak wakil rakyat yang dipilih mengikut negeri.	(tiada pautan rasmi)
Portal Rasmi Kerajaan Sabah	Laman rasmi Kerajaan Negeri Sabah yang menyenaraikan ahli Kabinet semasa, termasuk menteri dan pembantu menteri.	Sumber terbaik untuk mendapatkan maklumat rasmi mengenai struktur pentadbiran Kerajaan Negeri Sabah.	sabah.gov.my
Wikipedia (Senarai ADUN)	Menyediakan senarai umum serta maklumat biografi asas tentang Ahli Dewan Undangan Negeri di seluruh Malaysia, termasuk Sabah.	Berguna sebagai rujukan pantas atau untuk menyemak semula nama serta jawatan wakil rakyat.	Wikipedia

Secara keseluruhannya, laman-laman ini saling melengkapi dalam memberikan pandangan yang lebih menyeluruh: MYMP dan MyPoliticians memudahkan akses kepada maklumat politik, laman Parlimen memastikan kesahihan maklumat rasmi, manakala Pantau Kuasa menggalakkan ketelusan berhubung pengaruh politik. Namun begitu, adalah lebih baik untuk menyemak dan mengesahkan data antara sumber-sumber ini kerana kekerapan kemas kini dan tahap perincian maklumat mungkin berbeza. Kebanyakan platform juga memberi tumpuan utama kepada ahli politik di peringkat Persekutuan, dan bukan wakil rakyat di peringkat negeri.

Apa yang sedang berlaku di Sabah ketika ini bukan sekadar soal politik, ia tentang pembaharuan. Pembubaran Dewan Undangan Negeri mungkin menandakan berakhirnya satu bab, tetapi pada masa yang sama membuka pintu kepada sesuatu yang lebih besar: peralihan kuasa dan perspektif antara generasi. Meskipun kuasa sering bertukar tangan, corak yang sama tetap berulang. Namun kali ini, generasi baharu yang berani, berpengetahuan dan berhubung antara satu sama lain sedang tampil untuk menulis kisah yang berbeza, kisah yang meletakkan integriti, kelestarian dan peluang di barisan hadapan.

Persoalannya kini bukan lagi sama ada anak muda Sabah peduli tentang politik, jelas sekali, anda peduli. Persoalannya sekarang adalah sejauh mana kita sanggup mengorbankan tenaga untuk mengubah cita-cita menjadi tindakan. Dalam bulan-bulan mendatang, apabila kain rentang kempen mula berkibar dan janji-janji pilihan raya memenuhi ruang udara, kita perlu ingat, perubahan bukan hanya datang daripada siapa yang menang, tetapi daripada mereka yang tampil dan bersuara. 

Jadi, tampilkan diri, ajukan soalan, dan cabar cara lama. Teruskan perbualan ini, walaupun selepas undi dikira. Kerana saat ini, pilihan raya ini, bukan sekadar tentang memilih pemimpin tetapi tentang membayangkan Sabah yang ingin kita lihat pada masa depan.

References :

[1] https://theedgemalaysia.com/node/772877

[2] Ibid.

[3] Ibidas if it wereto preparing for the next election, when voters will decide who will form.

[4] https://www.thestar.com.my/news/nation/2025/10/06/dissolution-of-sabah-state-assembly-rushed-claims-sapp

[5]  https://jesseltontimes.com/2025/01/22/where-is-the-1;8-year-old-voters-choice-in-prn/ 

[6] https://jesseltontimes.com/2025/01/22/where-is-the-1;8-year-old-voters-choice-in-prn/ 

[7] https://www.therakyatpost.com/news/malaysia/2025/10/07/sabah-assembly-dissolved-to-pave-way-for-17th-state-election-heres-whats-happening/ 

[8] https://www.therakyatpost.com/news/malaysia/2025/10/07/sabah-assembly-dissolved-to-pave-way-for-17th-state-election-heres-whats-happening/ 

[9] https://www.therakyatpost.com/news/malaysia/2025/10/07/sabah-assembly-dissolved-to-pave-way-for-17th-state-election-heres-whats-happening/ 

[10] https://www.therakyatpost.com/news/malaysia/2025/10/07/sabah-assembly-dissolved-to-pave-way-for-17th-state-election-heres-whats-happening/